top of page

Η βυζαντινή τέχνη προσάρμοσε τα ελληνιστικά μοτίβα της διακοσμητικής τέχνης, στο σημασιολογικό και αισθητικό της πλαίσιο, ανασυνθέτοντάς τα σύμφωνα με τη δική της αντίληψη. Το Βυζάντιο περιέχει ένα εκπληκτικό ρεπερτόριο διακοσμητικών στοιχείων, αξιοσημείωτο για τον εννοιολογικό και αισθητικό του χαρακτήρα.
Από τις τοιχογραφίες και τα ανάγλυφα, από τα μωσαϊκά και τα  κοσμήματα και από τα χειρόγραφα ως τα υφαντά, η διακόσμηση διαδραμάτισε εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στη βυζαντινή τέχνη. Ο υψηλής αισθητικής χαρακτήρας των διακοσμητικών που κοσμούν τη Βυζαντινή και μετα-βυζαντινή τοιχογραφία, καθώς και η σημειολογική τους αξία,  συμβάλλουν καταλυτικά στο εικονογραφικό σύνολο. Έτσι, τα μοτίβα οριοθετούν τις συνθέσεις, γεμίζουν το χώρο και τονίζουν το θέμα που ιστορείται. Επίσης, όταν ενσωματώνονται στις φιγούρες και στα άλλα ιερά αντικείμενα, επισημαίνουν την μεγαλοπρέπεια της κοσμικής συμμετοχής  ή την υπερβατικότητα της ιεροσύνης. 

earings-byzantine museum.png
ploxmos.gif
circleB.png

       

Υπάρχουν δύο κυρίαρχες τυπολογίες στη βυζαντινή διακοσμητική τέχνη: i. η Ελληνιστική και ii. η Ανατολική. Η ελληνιστική τυπολογία της διακοσμητικής τέχνης είναι πιο ανθρωποκεντρική και τα μοτίβα λειτουργούν αποκλειστικά για να υποστηρίξουν τις κεντρικές σκηνές και τις μορφές της κάθε παράστασης. Αυτός ο τύπος έχει μια δυτική αντίληψη, καθώς διαχωρίζει το μοτίβο από την κύρια σκηνή, δίνοντας την εντύπωση του βάθους, κάτι που δεν ανακλά τη βυζαντινή αντίληψη στη τέχνη. Από την άλλη πλευρά, η ανατολική τυπολογία είναι πιο αφηρημένη καταλαμβάνοντας περισσότερο χώρο και, ως εκ τούτου, είναι πιο σημαντική στο καλλιτεχνικό έργο.

ploxmos.gif
circleC.png
manuscript.jpg

Η παράσταση της Αναστήλωσης των Εικόνων έχει έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα, καθώς απεικονίζει ένα γεγονός στο οποίο συμμετείχαν τόσο το Κράτος όσο και η Εκκλησία.

Προκειμένου να τονιστεί η σύζευξη του θεολογικού και ιστορικού περιεχομένου της, και στις δύο εικόνες εικονίζονται περίτεχνα διακοσμητικά με σκοπό την ανάδειξη της  λαμπρότητας της εκδήλωσης.

Από το αριστοτεχνικό κόκκινο ύφασμα, στη βάση της εικόνας της Παναγίας, μέχρι τα πλούσια και περίπλοκα υφαντά, το μετάξι και τις κεντημένες χρυσές λεπτομέ- ρειες στα ενδύματα της Θεοδώρας και του νεαρού Μιχαήλ, μια ποικιλία από όμορφα διακοσμημένα μοτίβα χρησιμοποιούνται για να δείξουν τη μεγαλοπρέπεια της Αυτο- κρατορίας. 

Από την άλλη πλευρά, οι ηγέτες της Εκκλησιαστικής διοίκησης, ο πατριάρχης και ο επίσκοπος, φορούν εντυπωσιακά άμφια, τα οποία δείχνουν το μεγαλείο της Εκκλησίας.

Στη λαμπρή κόκκινη ποδέα που αποτελεί τον πυρήνα της σύνθεσης της εικόνας της Αναστήλωσης, ο  ζωγράφος, χρησιμοποίησε ένα νεωτερικό τύπο άνθιμου πλοχμού που ήταν δημοφιλής από  τον 16ο αιώνα και μετά στην Ευρωπαϊκή διακοσμητική τέχνη.

Ωστόσο, ο 20ος αιώνας έχει προσθέσει μια ριζοσπαστική προσέγγιση στο διακοσμητικό θέμα της Αναστήλωσης των Εικόνων.

Στην τοιχογραφία του Αγίου Παντελεήμονα, ο ζωγράφος δημιουργεί ένα μοτίβο, στο οποίο, η ελληνιστική και η ανατολική τυπολογία, δημιουργούν, συνεκτικά, ένα σύγχρονο έργο τέχνης.

Οι αναφορές του εδώ δεν αφορούν μόνο τις εικόνες, αλλά και τα χειρόγραφα, τα ψηφιδωτά, όπως επίσης και την πρώιμη μελέτη του στην αφηρημένη ζωγραφική.

Αξιοποιώντας την υψηλή ποιότητα της διακοσμητικής τέχνης, ο ζωγράφος επισημαίνει το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια του αιώνα της Εικονομαχίας, η διακόσμηση ήταν η μοναδική έκφραση της βυζαντινής τέχνης. Συνεπώς ο Καρούσος έδωσε σε αυτό το μοτίβο όλη την έννοια του εορτασμού της Ορθοδοξίας.

ploxmos.gif
circleA.png

Η σημειολογία αυτού του μοτίβου είναι τόσο πλούσια που θα μπορούσε να είναι ένα έργο τέχνης από μόνη της, χωρίς κανένα άλλο εικονιστικό στοιχείο, καθώς περιέχει όλα τα σημειολογικά και αισθητικά σημεία του θέματος. Ωστόσο, ο Καρούσος προχώρησε περισσότερο, επιλέγοντας συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της ελληνιστικής τυπολογίας, έτσι ώστε το αφηρημένο σχέδιο να διέπει όλα τα στοιχεία της σκηνής. Με αυτό το τρόπο, παρέμεινε σταθερός στις βυζαντινές αρχές, χωρίς την έννοια της προοπτικής, δημιουργώντας μια ενιαία σύνθεση, που μοιάζει με  ερυθρόμορφο αγγείο της Αρχαϊκής εποχής.

gif-circles.gif
circleB.png
circleB.png
circleB.png
circleB.png

Σε αυτή τη σύνθεση, η οργανική σχέση της ελληνιστικής και ανατο-λικής τυπολογίας, μαζί με στοιχεία της σύγχρονης τέχνης, δημιούργησαν ένα εξαιρετικό υπόβαθρο για την υβριδική τοιχογραφία.

Η νέα σύνθεση, η οποία αναπτύχθηκε καλλιτεχνικά, εννοιολογικά και τεχνο-λογικά, στοχεύει στη μεταφορά αυτής τη σχέσης στο σύγχρονο πλαίσιο.

Έτσι, επιτρέπει στην διακόσμηση να επαναπροσδιορίσει, σύγχρονα, την ενεργή συμμετοχή της, εντός του  λειτουργικού σκοπού της.

© 2022 Αρχειοθήκη Καρούσου

© Copyright
bottom of page