ΘΑΥΜΑ 0.2
Η ΑΦΗΓΗΣΗ
Η ΚΑΤΑ ΘΑΥΜΑΣΤΟ ΤΡΟΠΟ ΔΙΑΣΩΣΗ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΞΙΦΟΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΟΥ
Η εικαστική αυτή μετα-αφήγηση βασίζεται στην θαυματουργή διάσωση των δύο μοναχών.
Το έτος 1715 Τούρκοι εισέβαλαν στο μοναστήρι του Μεγάλου Σπηλαίου, με σκοπό να τιμωρήσουν δύο μοναχούς που σύμφωνα με πληροφορίες είχαν φυγαδεύσει είκοσι Κεφαλλονίτες πειρατές.
Οι Τούρκοι, καταδιώκοντάς τους χωρίς αποτέλεσμα, έφθασαν στο Μέγα Σπήλαιο, όπου βρήκαν μόνο τους δύο ιερομόναχους, τον πατέρα Σωφρόνιο και τον πατέρα Παρθένιο.
Ο τούρκος επικεφαλής ταγματάρχης Τσιλιμίγκρας, αφού τους συνέλαβε, θέλησε να τους καρατομήσει. Εκείνοι σκυμμένοι καρτερικά περίμεναν το τέλος τους, όταν κατά θαυματουργικό τρόπο το σπαθί του δημίου κομματιάστηκε.
Οι Τούρκοι τρομοκρατημένοι έσπευσαν να εγκαταλείψουν τη Μονή. Οι πατέρες τοποθέτησαν το σπαθί ενώπιον της εικόνας της Θεοτόκου, «εις μαρτυρίαν του θαύματος». Το σημείωμα αυτό ανήκει στον ηγούμενο Ιωνά, ο οποίος το προλογίζει με τα παρακάτω λόγια: «1754, Σεπτεμβρίου 22: εύρηκα το κάτωθεν θαύμα γεγραμμένον εις ένα παλαιόν βιβλίον και το αντέγραψα εδώ να βρίσκεται εις δόξαν της Υπεραγίας ημών Θεοτόκου»
Η ΜΕΤΑ-ΑΦΗΓΗΣΗ
Mockup in scale © Karoussos Archives
Η αρχική μακέτα του Καρούσου γι’ αυτή τη σύνθεση, είχε ένα εξωτερικό εικονοστάσιο με την εικόνα της Παναγίας, η οποία, και πάλι, θεωρείται ο μοχλός του θαύματος και ο προστάτης του λαού.
Το εικονοστάσιο εφάπτεται σε τοίχο, ο οποίος περιβάλ-λει το αριστερό κτιριακό συγκρότημα. Στα αριστερά, η ομάδα των Τούρκων, με πέντε φιγούρες, δημιουργεί έναν ισχυρό πλευρικό άξονα, δίνοντας μια ένταση στη σύνθεση. Πίσω τους υπάρχει ένα άλλο κτίριο που υποστη-ρίζει, συνθετικά, τον άξονα των φιγούρων.
Όπως και στην προηγούμενη εικαστική μετα-αφήγηση του θαύματος, οι φιγούρες εκτείνονται πέρα από τα όρια του έργου, υποδηλώνοντας τη νοηματική ανάπτυξη του πλήθους των ομάδων και στις δύο πλευρές.
Οι αναφορές στα κτίρια προέρχονται από χαρακτικά που απεικονίζουν το Μεγάλο Σπήλαιο, ενώ η τούρκικη ενδυμασία είναι αποτέλεσμα εκτεταμένης έρευνας για την οθωμανική ενδυματολογία των μαχητών κατά την εποχή της Επανάστασης.
Η ΜΕΤΑ-ΑΦΗΓΗΣΗ
Παρεκκλήσιο Αγίου Σπυρίδωνα "Η διάσωση των Ιερομονάχων"
© Αρχειοθήκη Καρούσου
Ο σχηματισμός της ιστορικής και πολιτιστικής συνείδησης είναι μια δυναμική παρά μια στατική διαδικασία. Η βυζαντινή τέχνη δημιουργεί αυτήν την προϋπόθεση, δεδομένης της συμπίκνωσης του χρόνου, όπου το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον συντονίζονται. Επίσης, ο χώρος είναι συμβολικός και καθορίζεται κάθε φορά από την τελολογική σημασία κάθε παράστασης. Στη μετα-αφήγηση, που περιλαμβάνει αυτά τα δύο χαρακτηριστικά του χρόνου και του χώρου, περιλαμβάνονται και άλλες μετα-αφήγήσεις, διαφορετικού χωροχρόνου, με αποτέλεσμα μια νέα αντίληψη της εικαστικής αφήγησης. Σε αυτήν την κατεύθυνση, τα σημασιολογικά στοιχεία του έργου, λειτουργούν ως καταλύτες.
Γι' αυτό, η υβριδική τοιχογραφία της διάσωσης των μοναχών, περιλαμβάνει τα ακόλουθα στοιχεία που τροποποιούν, εν μέρει, τη σύνθεση του Μεγάλου Σπηλαίου:
ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
-Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ
Παρόλο που στη τελική σύνθεση του Μεγάλου Σπηλαίου, το εικονοστάσιο έχει αφαιρεθεί, σττην υβριδική τοιχογραφία επανατοποθετείται ως όψη του ναού.
Επίσης, η εικόνα της Παναγίας αντικαταστάθηκε από τον Αρχάγγελο Γαβριήλ, την απόλυτη μορφή του Ευαγγελισμού της .
Η σύνθεση δίνει έμφαση στην ενεργό θέση της Εκκλησίας στα γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, καθώς η επέτειος της ημέρας συνδυάζεται συμβολικά με αυτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.
Ο άγγελος φορά μια κορδέλα στο κεφάλι του, αποκαλύπτοντας την αγνότητα του νου, ενώ το χέρι του προβάλλει με μια ανοιχτή παλάμη που δείχνει την άρνηση οποιασδήποτε ειδωλολατρικής πράξης.
Στέκεται μπροστά από το κτιριακό συγκρότημα ως φύλακας και πίσω από τον Δεσπότη, ως σημειολογικό στοιχείο του θαύματος.
-ΤA ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ & Η ΠΕΡΙΟΧΗ
Τα αρχιτεκτονικά στοιχεία της σύνθεσης συγκεντρώνονται στην αριστερή πλευρά, αφήνοντας, στη δεξιά πλευρά, τη διαγώνιο των τούρκικων φιγούρων να επιβάλλεται έντονα.
Το τείχος της σύνθεσης της Δοξολογίας , με τη μορφή εικονοστασίου, εκτείνεται και σε αυτή τη σύνθεση, στο ίδιο ύψος, ενώνοντας το τρίπτυχο στη βόρεια πλευρά του παρεκκλησιού.
Η ομάδα των Τούρκων με τους δύο γονατιστούς μοναχούς, που στέκονται σε μια βραχώδη επιφάνεια, που προεξέχει, δημιουργεί μια έντονη φόρμα εντείνοντας το Σημείο του θαύματος.
Υπάρχουν δύο επίπεδα κτιριακών συγκροτημάτων που αντιστοιχούν στην εκκλησία και την κοινότητα, και τα δύο φυλάσσονται από τον Αρχάγγελο Γαβριήλ.
Το βουνό είναι μια ζωγραφική απόδοση του Ταϋγέτου , ο οποίος, κατά τη διάρκεια των επιδρομών, χρησίμευσε ως καταφύγιο για τον αυτόχθονο πληθυσμό.
Ο Ταΰγετος έχει μήκος περίπου 115 χλ (62 mi), εκτείνεται από το κέντρο της Πελοποννήσου έως το Ακτωτήριο Ταίναρο, και είναι γνωστός ως ένα από τα παλαιότερα βουνά που έχουν καταγραφεί στην Ευρώπη. Έχει το το μεγαλύτερο ύψος απ' όλα τα βουνά της Πελοποννήσου (2.404 μ.) και γι' αυτό χαρακτηρίζεται ως "τρούλος του Μοριά".